Ο Εμπορικός Σύλλογος Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη σας παρουσιάζει μία σύντομη παρουσίαση του δήμου Νίκαιας – Αγίου Ιωάννη Ρέντη:
Ο Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ι Ρέντη προέκυψε από το Πρόγραμμα Καλλικράτης, με την εφαρμογή του αντίστοιχου Νόμου 3852/2010, και προέρχεται από την ένωση των Δήμων Νίκαιας και Αγ. Ι. Ρέντη. Ο Δήμος Νίκαιας συστάθηκε ως Δήμος το 1933, ενώ ο Δήμος Αγ. Ι. Ρέντη συγκροτήθηκε ως κοινότητα το 1925. Με το ΦΕΚ 87/Α/7-6-2010 οι παραπάνω Δήμοι καταργούνται και δημιουργείται ο ενιαίος Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη, με έδρα τη Νίκαια, ο οποίος αποτελείται από δύο Δημοτικές Ενότητες: τη Δημοτική Ενότητα Νίκαιας και τη Δημοτική Ενότητα Αγ. Ι. Ρέντη.
Ο Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη ανήκει στον Νομό Αττικής, συγκεκριμένα στο διοικητικό διαμέρισμα Πειραιά της Περιφέρειας Αττικής, και βρίσκεται στη νοτιοδυτική περιοχή του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Αθήνας. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1515/85 «Ρυθμιστικό Σχέδιο για την προστασία περιβάλλοντος της Αθήνας» υπάγεται στη χωροταξική υποενότητα του Λεκανοπεδίου της Αθήνας, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Δήμους της Περιφέρειας Αττικής, εκτείνεται στις παρυφές του όρους Αιγάλεω, και κατέχει κομβική θέση μεταξύ της Αθήνας και του μεγάλου λιμανιού του Πειραιά. Σύμφωνα με το Στρατηγικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης χαρακτηρίζεται ως Διαδημοτικό Κέντρο Υπερτοπικών Δραστηριοτήτων.
Έχει έκταση 12.251 στρέμματα, από τα οποία η Κοινότητα Νίκαιας καλύπτει τα 7.727 στρέμματα (τα 5.444 αποτελούν το συνεκτικό οικιστικό ιστό του Δήμου, και τα 2.283 ανήκουν στον ορεινό όγκο του όρους Αιγάλεω), ενώ τα υπόλοιπα 4.524 στρέμματα ανήκουν στην Κοινότητα Αγ. Ι. Ρέντη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011, έχει μόνιμο πληθυσμό 105.430 κατοίκους.
Οριοθέτηση Δήμου: Βόρεια, συνορεύει με τους Δήμους Κορυδαλλού, Χαϊδαρίου, Αιγάλεω, Αγίας Βαρβάρας. Ανατολικά, με τους Δήμους Αιγάλεω, Κορυδαλλού, Μοσχάτου-Ταύρου. Νότια, με τους Δήμους Πειραιά, Μοσχάτου-Ταύρου. Δυτικά, με τον Δήμο Κερατσινίου.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΙΚΑΙΑΣ
Ο διωγμός του 1922 είναι ένα μακρύ μεταναστευτικό οδοιπορικό, ίσως ένα από τα μεγαλύτερα της ιστορίας, καθώς η αναγκαστική μετακίνηση δύο εκατομμυρίων προσφύγων στις ακτές του Αιγαίου δημιούργησε τεράστια ανθρώπινα παλιρροϊκά κύματα, τα οποία με την ωστική δύναμή τους χάραξαν –σε κοινωνικοπολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο– τις ιστορικές εξελίξεις στο Αιγαίο. Το Ελληνικό κράτος –για να αντιμετωπίσει την άφιξη 1.500.000 προσφύγων– δημιούργησε σε όλη την ελληνική επικράτεια πλήθος συνοικισμών στις παρυφές των δομημένων πόλεων, αλλά και εκτός των συνόρων αυτών.
Οι Σμυρνιοί, οι Πόντιοι και οι πρόσφυγες της λοιπής Ανατολής είναι οι κάτοικοι της Νέας Κοκκινιάς, του προσφυγικού συνοικισμού που αναπτύχθηκε στην Αττική γη –μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή– και μετονομάστηκε, κατόπι, σε Νίκαια Αττικής. Η ιδιοτυπία της Νέας Κοκκινιάς συνίσταται στο γεγονός της συγκατοίκησης ανθρώπων που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές της Ανατολής, διαθέτουν ξεχωριστή νοοτροπία, ποικίλες ασχολίες και ως συνδετικό κρίκο έχουν την ελληνική καταγωγή, την ελληνική γλώσσα και την ορθόδοξη πίστη.
Ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς τέθηκε στις 18 Ιουνίου 1923. Εκεί στεγάστηκαν 6.390 οικογένειες σε 4.484 παραπήγματα, ενώ μέχρι το 1925 είχαν κτισθεί 10.000 δωμάτια για 45.000 οικογένειες. Για την οικοδόμησή τους εργάστηκαν 4.000 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων 900 γυναίκες. Παράλληλα, σχεδιάστηκαν οι δρόμοι που έλαβαν τις ονομασίες τους –με αλφαβητική σειρά– από τις πόλεις της Ανατολής, μετά από πρόταση του Σμυρναίου αρχαιολόγου Στίλπωνα Πιττακή (π.χ. οδός Αγκύρας, Αϊδινίου, Αδάνων, Ατταλείας, Βοσπόρου, Γρανικού, Επταλόφου, Εφέσου, Ικονίου, Κορδελιού, Μ. Ασίας, Μουδανιών, Σμύρνης, κ.ά.).
Ως προς την ονομασία της πόλης, σχετικά με την προέλευση του ονόματος «Κοκκινιά», υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η πρώτη εκδοχή, ότι η πόλη ονομάστηκε έτσι από τον μηχανικό που έχτισε την Κοκκινιά –τον Δημήτρη Κόκκινο– δεν είναι ευσταθής, γιατί η περιοχή της Παλαιάς Κοκκινιάς προϋπήρχε. Η δεύτερη εκδοχή, ότι η Κοκκινιά πήρε τ’ όνομά της λόγω της ύπαρξης κοκκινοχώματος είναι, επίσης, αβάσιμη, γιατί το κόκκινο χώμα προερχόταν από το εργοστάσιο κεραμοποιίας του Δηλαβέρη, που το προμηθευόταν από τη Χαλκίδα και το Μπογιάτι. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι το όνομα «Παλαιά Κοκκινιά» προέκυψε από την προγενέστερη ονομασία της περιοχής «Κοκκινάδα». Η Κοκκινάδα ήταν κατάφυτη από παπαρούνες, γεγονός που το μαρτυρούν όσοι ευτύχησαν να τη δουν κατακόκκινη και ως παιδιά έπαιξαν με το πορφυρό άνθος της παπαρούνας, το οποίο χτυπώντας το με το χέρι έσκαγε κυριολεκτικά στην παλάμη τους.
Το 1933, γίνεται η σύσταση του Δήμου –με την απόσπαση του οικισμού «Νέα Κοκκινιά» από τον Δήμο Πειραιώς– ενώ η «Νέα Κοκκινιά» ορίζεται ως έδρα του Δήμου (ΦΕΚ 109Α-07/05/1933). Το 1940, ο οικισμός του Δήμου «Νέα Κοκκινιά» μετονομάζεται σε Νίκαια, ενώ ο Δήμος μετονομάζεται σε Δήμο Νίκαιας (ΦΕΚ 271Α-03/09/1940). Το 1943, ο Δήμος αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και υπάγεται στον νομό Αττικής (ΦΕΚ 223Α-26/07/1943). Το 1964, ο Δήμος αποσπάται από την επαρχία Αττικής του νομού Αττικής και υπάγεται στην επαρχία του νομού Πειραιώς (ΦΕΚ 185Α-30/10/1964). Το 1972, ο Δήμος αποσπάται από τον νομό Πειραιώς και υπάγεται στον νομό Αττικής (ΦΕΚ 66Α08/05/1972). Τέλος, ο Δήμος καταργείται με την ψήφιση του Νόμου Καλλικράτη (ΦΕΚ 87Α-07/06/2010), και συστήνεται ο Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη.
ΠΗΓΕΣ
• Bourne J. Bruscino S. κ.ά, 1922. Ο μεγάλος ξεριζωμός. Η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών στην ιστορία, Νational Geographic 1925, σ. 40.
• Παπαδοπούλου Α., Η Αττική Νίκαια, Νίκαια 2003, σ. 9.
• Παπαδοπούλου Α., Η Αττική Νίκαια , ό. π., σ. 7.
• Μιχαηλίδης Σίμος, Η Γέννηση της Κοκκινιάς, Πειραιάς 1993, σ. 20.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΓ. Ι. ΡΕΝΤΗ
Ο Αγ. Ι. Ρέντη εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή που ταυτίζεται με τον αρχαίο Δήμο της Ξυπετής, που παλιότερα ονομαζόταν Δήμος Τρώων ή Τροία, ο οποίος μαζί με τους Δήμους Φαληρέων, Θυμοιταδών και Πειραιέων αποτελούσαν το «Τετράκωμον Ηράκλειον».
Η ιστορία του Δήμου Αγ. Ι. Ρέντη ανάγεται χρονικά στο απώτατο παρελθόν. Το 358 π.Χ., ο Επίκουρος ίδρυσε την περίφημη φιλοσοφική του σχολή στο επονομαζόμενο “Ρένδιον Πεδίον”, που ηχητικά τουλάχιστον μας παραπέμπει στο όνομα Ρέντης. Από τον 6ο αι. π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ. ο τόπος κατοικήθηκε από τους Ιπποθοωντίδες, μία από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες φυλές της Αθήνας, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ίππων, πολεμικών αλόγων που εξόπλιζαν μαζί με το οικείο στρατιωτικό σώμα. Οι Ιπποθοωντίδες –σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες– μετανάστευσαν από την Ιωνία και κατοίκησαν σε πολλούς από τους αρχαίους αττικούς δήμους του δυτικού λεκανοπεδίου, από τη Δεκέλεια έως τον Πειραιά. Από τον 1ο έως τον 12ο αι. μ.Χ. η περιοχή υπαγόταν στον Δήμο Ελαιέων, ενώ μετά από σιγή αρκετών χρόνων έγινε γνωστή με το όνομα «Ρέντης» ή «Αγ. Ι. Ρέντη».
Ετυμολογικά «Ρέντης» σημαίνει «εκ των έσω ρέον ύδωρ», ονομασία με την οποία εμφανίζεται κατά τον 16ο αι. για να τη διατηρήσει μέχρι τις μέρες μας, ενώ η επωνυμία «Αγ. Ι. Ρέντη» πηγάζει από την ύπαρξη του ομώνυμου ναού, ο οποίος θεωρήθηκε οικογενειακός της επιφανούς οικογένειας των Ρέντηδων ή Ρένδηδων, η οποία άκμασε στους χρόνους της Φραγκοκρατίας.
Τον 20ο αιώνα συστήθηκε –από τμήματα των Δήμων Αθηνών και Πειραιώς– ως αυτόνομη κοινότητα με την επωνυμία: Κοινότητα Αγ. Ι. Ρέντη (Προεδρικό Διάταγμα της 16/2/1925), ενώ τον Σεπτέμβριο του 1946 ανακηρύχθηκε σε Δήμο, με το όνομα: Δήμος Αγ. Ι. Ρέντη (105Β Διάταγμα, το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ υπ. αρ. 290, τεύχος Α).
Το 1925, γίνεται η σύσταση της κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Αγ. Ι. Ρέντη από τον Δήμο Αθηναίων και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας (ΦΕΚ 48Α–27/02/1925). Το 1946, η κοινότητα αναγνωρίζεται σε Δήμο Αγ. Ι. Ρέντη (ΦΕΚ 290Α-26-09-1946). Το 1964, ο Δήμος αποσπάται από την επαρχία Αττικής του Νομού Αττικής και υπάγεται στην επαρχία του Νομού Πειραιώς (ΦΕΚ 185Α-30/10/1964). Το 1972, ο Δήμος αποσπάται από τον Νομό Πειραιώς και υπάγεται στον Νομό Αττικής (ΦΕΚ 66Α08/05/1972). Στη συνέχεια, ο οικισμός Αγ. Ι. Ρέντη προσαρτάται στον Δήμο Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη, ενώ ο Δήμος Αγ. Ι. Ρέντη καταργείται (ΦΕΚ 87Α-07/06/2010).
ΠΗΓΕΣ
• Καπετανάκης Γ. κ.ά, Άγιος Ιωάννης Ρέντη. Η ιστορική και η πολεοδομική του εξέλιξη, ό. π., σ. 11, 20 και 23.
• Αναλυτή Β., Πολεοδομική εξέλιξη και κοινωνική κατοικία στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, Δήμος Αγίου Ιωάννη Ρέντη, 2007, σ. 17-19.
• Καπετανάκης Γ. κ.ά, Άγιος Ιωάννης Ρέντη. Η ιστορική και η πολεοδομική του εξέλιξη, ό. π., σ. 55, 100.
Συγγραφή/επιμέλεια: Ειρήνη Ρηνιώτη